Το Domaine du Merle, μια έκταση 400 εκταρίων στην πεδιάδα Crau στην Προβηγκία, αποτελεί σημαντική περιοχή για τη μετακινούμενη κτηνοτροφία εδώ και σχεδόν έναν αιώνα και αποτελεί κέντρο εκπαίδευσης, έρευνας και πειραματισμού για την πρακτική αυτή. Η ένωση La Maison de la Transhumance εντάχθηκε στο Domaine du Merle το 2012. Ως αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας, το Domaine du Merle έχει γίνει ένας τόπος γνώσης, καταγραφής της ιστορίας και τεκμηρίωσης της μετακινούμενης κτηνοτροφίας.
Patrick Fabre
1930
Salon-de-Provence, France
Το Domaine du Merle χρησιμοποιεί έκταση 400 εκτάρια.
Από τη μετακινούμενη κτηνοτροφία προκύπτουν δύο τύποι προϊόντων. Το πρώτο είναι το αρνίσιο κρέας, το οποίο διατίθεται στο εμπόριο ως Label Rouge Agneau de Sisteron. Υπάρχουν επίσης ανοιξιάτικα αρνιά που γεννιούνται στα βουνά, τα tardons d’alpage.
Ο δεύτερος τύπος προϊόντος είναι μια σειρά ρούχων από μαλλί τα Merinos d’Arles. Το μαλλί αυτό θεωρείται το καλύτερο στην Ευρώπη. Για την παραγωγή των ενδυμάτων συνεργάζονται με μια ομάδα κτηνοτρόφων και τα ενδύματα που παράγονται κυκλοφορούν στην αγορά με την επωνυμία La Routo.
Farm
Col des Champs
Col de la Cayolle
Η ένωση Maison de la Transhumance δημιουργήθηκε το 1997 από πολιτιστικούς φορείς (μεταξύ των οποίων ο André Pitte, διοργανωτής του φεστιβάλ Transhumance στο Die) και έναν κτηνοτρόφο της Προβηγκίας, τον κ. René Tramier. Η ιδέα ήταν αρχικά να συνδεθούν οι κτηνοτρόφοι και οι μετακινούμενοι βοσκοί με τους πολιτιστικούς αλλά και περιβαλλοντικούς φορείς. Ο αρχικός στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένας ανοιχτός χώρος στο κοινό στην πεδιάδα της Crau στην Προβηγκία, καθώς η Crau αποτελεί κέντρο της μετακινούμενης κτηνοτροφίας. Όμως επειδή οι κτηνοτρόφοι ήταν επιφυλακτικοί, και δύσπιστοι, το σχέδιο δεν μπόρεσε τότε να πραγματοποιηθεί.
Μεταξύ 1997 και 2012, οι δραστηριότητες της ένωσης ήταν μάλλον μέτριες, παρά τη διοργάνωση ενός ιδρυτικού συνεδρίου και μιας περιοδεύουσας έκθεσης στην Μασσαλία. Το 2012, η ένωση μετακόμισε στο Domaine du Merle στο Salon-de-Provence, όπου εξακολουθεί να βρίσκεται έως σήμερα.
Ο διευθυντής του Maison de la Transhumance, ο κ. Patrick Fabre, έχει σπουδάσει γεωπόνος μηχανικός, είναι σύμβουλος για τα πρόβατα στο Γεωργικό Επιμελητήριο του διαμερίσματος Bouches-du-Rhône και συμμετέχει στο Maison de la Transhumance από την ίδρυσή του το 1997.
Το Domaine du Merle βρίσκεται βορειοανατολικά του Plaine de la Crau. Η Crau ήταν ιστορικά ένα ξηρικό ποολίβαδο. Σήμερα αποτελείται από το ξηρό Crau, ένα σπάνιο βιότοπο τύπου στέπας στη Δυτική Ευρώπη, και το υγρό Crau. Το υγρό Crau βρίσκεται στο βόρειο τμήμα, όπου βρίσκεται το Domaine.
Το κοπάδι του Domaine du Merle αποτελείται από 1500 προβατίνες της φυλής Merino d’Arles. Το πρόβατο Merino d’Arles είναι ρουστίκ, κοινωνικό, μικρού μεγέθους και φημίζεται για την παραγωγή μαλλιού. Οι διάφορες διασταυρώσεις το καθιστούν επίσης καλό για παραγωγή κρέατος. Τα ζώα έχουν στη διάθεσή τους 200 εκτάρια για παραγωγή σανού από τα λιβάδια του Crau. Ο σανός Crau εκτιμάται για την περιεκτικότητά του σε ανόργανα άλατα, κυρίως ασβέστιο, μαγνήσιο και νάτριο. Η περιεκτικότητα αυτών των ανόργανων συστατικών είναι μερικές φορές διπλάσια από το κοινό σανό. Η ακατέργαστη κυτταρίνη είναι χαμηλή σε σύγκριση με άλλες ζωοτροφές, αυξάνοντας έτσι την πεπτικότητά του.
Εκτός από τις σύντομες μετακινήσεις εντός της περιοχής του Domaine ή στη γύρω περιοχή, το κοπάδι πραγματοποιεί μία μεγάλη μετακίνηση 250 χλμ. κατά τη διάρκεια της θερμής καλοκαιρινής περιόδου. Αυτή η κάθετη μετακίνηση με φορτηγό έχει ως προορισμό τα ψηλά ορεινά βοσκοτόπια των νότιων Άλπεων.
Το Domain du Merle αποτελείται από διάφορα κτίρια, συμπεριλαμβανομένου ενός παλαιότερου που ονομάζεται “το κάστρο“. Το κτήμα καλύπτει 400 εκτάρια γης και είναι μέρος του Γεωπονικού Ινστιτούτου του Μονπελιέ αλλά διαθέτει διευθυντή, τον κ. Pierre-Marie Bouquet έχει δικές του λειτουργίες και δικό του προϋπολογισμό. Απασχολεί δώδεκα υπαλλήλους που ειδικεύονται στην αναπαραγωγή και την έρευνα. Ως Εθνικό Ινστιτούτο Έρευνας για τη Γεωργία, τα Τρόφιμα και το Περιβάλλον (INRAE), το Domaine είναι ένας χώρος διαρκούς μελέτης και πειραματισμού όπως: γενετική έρευνα για την αποδοτικότητα της φυλής ‘Μερινό’, έρευνα πάνω στα είδη και τη λειτουργία των φυτοφρακτών, παρακολούθηση της υγείας της ζώων, οικονομικά της αναπαραγωγής κ.λπ. Ωστόσο, η κύρια δραστηριότητα του Domaine παραμένει η εκπαίδευση των μετακινούμενων κτηνοτρόφων.
Το κρέας αρνιού πωλείται από τον συνεταιρισμό Agneau Soleil. Το μαλλί αποστέλλεται σε μια εταιρεία στο Isle-sur-la-Sorgue, κοντά στην Αβινιόν όπου κατασκευάζονται καρό ριχτάρια και κουβέρτες.
Οι δραστηριότητες του Maison de la Transhumance εξαρτώνται κυρίως από τις επιδοτήσεις των τοπικών αρχών. Το Domain du Merle προσφέρει μαθήματα κατάρτισης που παρέχονται από το Γεωπονικό Ινστιτούτο του Μονπελιέ και αποτελεί μια δραστηριότητα με μακροπρόθεσμες προοπτικές.
Η μετακινούμενη κτηνοτροφία ξεκίνησε για οικονομικούς λόγους (π.χ. για να αποκτήσουν πρόσβαση σε καλύτερους βοσκότοπους το καλοκαίρι) και παράλληλα καλύπτει και λόγους εκπαίδευσης.
Η φυλή προβάτου Merinos d’Arles, είναι μια ιστορική τοπική φυλή, καλά προσαρμοσμένη στην μετακινούμενη κτηνοτροφία.
Οι ερευνητές του Γεωπονικού Ινστιτούτου του Μονπελιέ διεξάγουν έρευνα για τη βελτίωση του συστήματος παραγωγής και την αποτελεσματικότητα της μετακινούμενης κτηνοτροφίας.
Η παραγωγή των ρούχων πεζοπορίας La Routo αποτελεί πρωτοβουλία του Maison de la Transhumance και καινοτόμο πρακτική για την αξιοποίηση του προϊόντος της μετακινούμενης κτηνοτροφίας. Οι πωλήσεις πραγματοποιούνται στο διαδίκτυο καθώς και σε μερικά εξειδικευμένα καταστήματα, μεταξύ των οποίων το Vieux Campeur, πολύ γνωστό στη Γαλλία. Οι κάλτσες κατασκευάζονται στη Γαλλία, τα πουλόβερ και τα σακάκια στη Biella, στο Piedmont (Ιταλία), τα κολάν και τα μπλουζάκια στη Baden-Württemberg (Γερμανία).
Το Maison de la Transhumance έχει γραφεία στο Domaine και η δράση του προσανατολίζεται κυρίως στην ερμηνεία, τις αλληλοεπιδράσεις και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της μετακινούμενης κτηνοτροφίας. Έχει πραγματοποιήσει πολλές εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες: ενημέρωση για τα σκυλιά προστασίας, δημιουργία μονοπατιών, έκδοση βιβλίων, συνέδρια κ.ά. Το Maison de la Transhumance συμμετέχει επίσης στη διοργάνωση του φεστιβάλ ταινιών για τους κτηνοτρόφους στο Digne. Επιπλέον, ανέλαβε την πρωτοβουλία για την καθιέρωση της διαδρομής Grande Randonnée La Routo. Το La Routo ακολουθεί τα μονοπάτια της μετακινούμενης κτηνοτροφίας που καλύπτουν 540 χιλιόμετρα μεταξύ της Arles στην Προβηγκία, και του Borgo san Dalmazzo στο ιταλικό Πεδεμόντιο. Η ιδέα ξεκίνησε το 2008 και έγινε πραγματικότητα το 2020. Η Ένωση εργάζεται επίσης για τη διαφύλαξη της κτηνοτροφικής κληρονομιάς και συμμετέχει στις εργασίες καταγραφής των πρακτικών της μετακινούμενης κτηνοτροφίας στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Γαλλίας. Παραμένει μια μικρή δομή, αποτελούμενη από έναν διευθυντή, έναν υπεύθυνο του La Routo και έναν διοικητικό υπάλληλο.
Κάθε χρόνο, από Σεπτέμβριο έως Σεπτέμβριο, το Domaine εκπαιδεύει 18 έως 20 μετακινούμενους κτηνοτρόφους. Ήταν το πρώτο ίδρυμα στη Γαλλία που προσέφερε μαθήματα κατάρτισης και το μόνο που ειδικεύεται πραγματικά σε αυτή την πρακτική, με την ονομασία “μετακινούμενη προβατοτροφία”. Οι συμμετέχοντες λαμβάνουν επαγγελματικό δίπλωμα. Χρηματοδοτούμενο από περιφερειακά κονδύλια, το Domain είναι ένα αυτόνομο κέντρο κατάρτισης, το οποίο διοικείται άμεσα από τη Σχολή Γεωπονίας του Μονπελιέ. Πριν από είκοσι χρόνια, υπήρχαν 15 υποψήφιοι μαθητές για 15 θέσεις, ενώ φέτος (2022-2023) υπήρχαν 40 υποψήφιοι για 18 θέσεις και περισσότερες γυναίκες από άνδρες. Το προφίλ των υποψηφίων είναι πολύ ετερογενές, υποβάλλουν αίτηση άτομα χωρίς πτυχίο αλλά και άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Ωστόσο, ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι υποβάλλουν αίτηση περισσότεροι νέοι ηλικίας 18-25 ετών που αναζητούν εργασία, από ό,τι στο παρελθόν. Το τελευταίο συνάδει με το πολιτικό σχεδιασμό της Περιφερειακής διοίκησης.
Το 2019, το La Maison de la Transhumance εγκαινίασε ένα ευρωμεσογειακό κέντρο σχετικά με τη μετακινούμενη κτηνοτροφία (αρχεία, φωτογραφίες, ταινίες, ήχοι, βιβλία) στο Domaine du Merle. Η Ένωση διαχειρίζεται αυτό το κέντρο τεκμηρίωσης αλλά, λόγω έλλειψης πόρων, βασίζεται σε τρεις εθελοντές. Η αρχειοθέτηση των εγγράφων βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης της. Ένα από τα σχέδια της Ένωσης είναι ακόμη η δημιουργία ενός μουσείου, ο στόχος αυτός όμως είναι εφικτός μόνο με την οικονομική συμμετοχή πολλών φορέων. Επί του παρόντος, η κύρια οικονομική στήριξη του Maison de la Transhumance έρχεται από την περιφέρεια της Προβηγκίας, η οποία συμμετέχει στον καθορισμό των θεμάτων παρέμβασης της Ένωσης. Άλλες τοπικές αρχές (κοινότητα, διαμέρισμα, μητρόπολη Aix-Marseille) αλλά και ευρωπαϊκά προγράμματα παρέχουν πρόσθετη χρηματοδότηση. Η ίδια η Ένωση εξοικονομεί χρηματικούς πόρους μέσω συνεδρίων, μελετών ή ενοικίασης εκθέσεων. Συνολικά, ο προϋπολογισμός της ανέρχεται ετησίως σε 240.000 ευρώ.
Ο κ. Patrick Fabre αναφέρει ότι σήμερα όλο και περισσότεροι κτηνοτρόφοι ασκούν την μετακίνηση μόνο κατά τη διάρκεια ενός μικρού μέρους του έτους και όχι όλο το χρόνο, αλλά ούτε και σε όλη τους τη ζωή. Η περίοδος εργασίας των μισθωμένων βοσκών είναι μεγαλύτερη στην Προβηγκία από ό,τι σε άλλα μέρη, επειδή στην Προβηγκία πραγματοποιείται μια σύντομη μετακίνηση την άνοιξη και το φθινόπωρο. Επιπλέον, η αύξηση των επιθέσεων από λύκους έχει οδηγήσει σε νέες ανάγκες εκπαίδευσης και προστασίας των ζώων και γι’ αυτό η Ένωση προσέγγισε για τεχνική βοήθεια ένα γεωργικό λύκειο που βρίσκεται στο Digne, στις νότιες Άλπεις.
Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, οι απόψεις που εκφράζονται είναι μόνο του/των συγγραφέων και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού Εκπαίδευσης και Πολιτισμού (EACEA). Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο EACEA μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για αυτές τις απόψεις.
